گردآوري اطلاعات درمورد زمين لرزه هاي قديمي و زمين لرزه هاي ثبت شده يك ناحيه ، يا متعلق به يك گسل فعال بااستفاده از روشهاي ديرينه لرزه شناسي ، و بررسي آماري آنها ، فراواني رخدادهاي زمين لرزه‌اي با بزرگي خاص را به دست مي‌دهد.

بررسي‌هاي آماري

اغلب زمين لرزه‌ها در امتداد گسلهاي فعال اتفاق مي‌افتند. از اين رو شناسايي گسلهاي فعال و نقشه برداري از آنها «مناطق لرزه‌خيز» يا به عبارتي محلهاي وقوع زمين لرزه‌هاي احتمالي را مشخص مي‌كند.گردآوري اطلاعات در مورد زمين لرز‌ه‌هاي گذشته يك منطقه و پياده كردن آنها به روي نقشه،مناطق خطر را هرچه بهتر مشخص مي‌سازد.
بررسي‌هاي آماري فراواني رخداد زمين لرز‌ه‌ها در يك منطقه احتمال «دوره بازگشت» زمين لرزه با يك بزرگي مشخص را به دست مي‌دهد. به همين دليل جداولي جهت بررسي زمين‌لرزه‌هاي ايران و جهان تنظيم گشته است.
به عنوان مثال، اگر دوره بازگشت زمين لرزه هاي 7 ريشتري يك منطقه صد سال باشد،به اين معني است كه در هر قرن يك زمين لرزه با بزرگي 7 ريشتر ممكن است درمنطقه اتفاق بي‌افتد. به اين ترتيب هرچه از زمان وقوع زمين لرزه مخرب قبلي منطقه بگذرد،احتمال وقوع زمين لرزه مخرب بعدي بيشتر مي‌شود. از آغاز قرن هجدهم تا كنون بيش از سه ميليارد نفر جان خود را در زمين لرزه‌ها از دست داده‌اند.

بررسي آماري زمين لرزه‌هاي ايران

برخي از شهرهاي بزرگ كشور ما در مجاورت گسل‌هاي فعال ساخته شده‌اند و متاسفانه هرچند مدت يك بار در بخشي از ايران زمين لرزه‌اي مخرب، خسارتهاي جبران ناپذيري به بار مي‌آورد. بررسي‌هاي اخيري كه در مورد لرزه‌خيزي و دوره‌هاي بازگشت زمين لرزه‌هاي ايران صورت گرفته،نتايج تكان دهنده‌اي را به همراه داشته است. به اين ترتيب كه شهرهايي مثل تهران،تبريز،نيشابور،قزوين،كاشان،مشهد،شيراز كه درمناطقي با خطر نسبي بالا واقع شده‌اند و زمين لرزه‌هاي ويران كننده‌اي درآنها به ثبت رسيده است،مدت مديدي است كه فعاليت لرزه‌خيزي مهمي نداشته‌اند.

بررسي‌هاي آماري،ذخيره بازگشت زمين لرزه‌هاي ويرانگر تهران را درحدود سال به دست مي‌دهد.در شهر تهران بخش قابل توجهي از جمعيت كشور و اكثريت امكانات اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و سياسي متمركز شده است.
وقوع يك زمين لرزه به بزرگي زمين لرزه سال 1357 طبس درتهران ويراني بسيار وزيانهاي مالي و جاني فراواني برجاي خواهد گذاشت.

آب زيرزميني

ظاهراً درست قبل از وقوع يك زمين لرزه، جريان چشمه ها و چاهها تغيير مي‌كند.

 افزايش تنش

هرچه به زمان وقوع گسيختگي و ايجاد زمين لرزه نزديكتر مي شويم ، ميزان تنش انباشته شده در سنگ هاي سطحي ،مخصوصاً بخشهاي نزديك به گسل فعال ،بيشتر مي‌شود.اين تغييرات را مي‌توان توسط دستگاههايي به نام تنش سنج اندازه‌گيري كرد.

امواج راديويي

در چند مورد كه آنتنهاي خاصي به اين منظور طراحي و نصب شده بود، پيش از وقوع زمين‌لرزه امواج راديويي غيرمعمول و غير قابل توضيحي را دريافت كرده‌اند.

برخي روشهاي ديرينه لرزه‌شناسي جهت تعيين سن و شدت‌نسبي برخي از زمينلرزه هاي قديمي

يكي از مهمترين مراحل انجام بررسي‌هاي لرزه‌شناسي، تعيين سن رخدادهاي زمينلرزه قديمي است، زيرا با داشتن سن‌هاي قابل اعتماد از بررسي‌ها، ارزيابي بهتر و مطلوبتري از خطر زمينلرزه در يك ناحيه داشت. جهت تعيين سن لرزه‌هاي قديمي از روشهاي تعيين سن نسبي و تعيين سن مطلق استفاده مي‌شود.
1- بررسي آسيب‌‌ديدگي درختان كهنسال بر اثر زمينلرزه‌هاي قديمي
گاهي بر اثر زمينلرزه در مناطقي كه شدت لرزه زياد است درختان آسيبهاي جدي مي‌بينند و شاخ و برگ و يا ريشه‌هاي آنها قطع مي‌گردد. بر اثر اين رويداد ميزان جذب مواد غذايي و نورخورشيد توسط گياه كاهش يافته و رشد گياه دچار اختلال مي‌گردد و در طول چند سال پس از رخداد زلزله حلقه‌هاي سالشمار درخت در مقطع عرضي باريك‌تر ديده مي‌شوند بنابراين در صورت زنده بودن درخت تا امروز مي‌توان زمان وقوع زلزله را مشخص نمود. البته بايد توجه داشت كه خشك‌سالي و يا فعاليتهاي آتشفشاني نيز مي‌توانند چنين اشكالي را پديد آوردند كه به دقت بايد از هم تميز داده شود.

2- استفاده از ساختارهاي كارستي در تعيين زمينلرزه‌هاي قديمي استالاكتيت‌ها و استالاگميت‌ها كه از فراوان‌ترين ساختارهاي كارستي هستند مي توانند در شناسايي و تعيين سن لرزه‌هاي قديمي منطقه كمك شاياني نمايند.

يك ساختار استالاكتيتي همواره دقيقاً در زير يك ساختاراستالاگميني قرار دارد و در صورت رسم محور فرضي رشد آنها مشاهده مي‌كنيم كه محور رشد هر دو نسبت به لايه هاي آهكي به صورت قائم بوده و فاقد هرگونه ناپيوستگي است. در صورتي كه منطقه فعاليت تكتونيكي داشته باشد، به دليل جابجايي ناشي از گسلها، محور رشد لايه‌هاي متوالي، ديگر در يك راستا نبوده و ناپيوستگي‌هاي در آن مشاهده مي‌شود. همچنين در اثر شديد بودن لرزه، گاهي استالاكتيت‌‌ها مي‌شكنند و پس از آن به طريق ديگري رشد مي‌كنند. بنابراين مشاهده جايجايي در مقطع اين ساختارها بيانگر يك زمينلرزه بوده كه توسط روش كربن 14 مي‌توان زمان وقوع زلزله را تعيين كرد.

3- استفاده از خطوط ساحلي فرايش يافته
بر اثر وقوع زلزله درمناطق حاشيه اي درياها و اقيانوسها تراسهاي ساحلي ايجاد مي‌گردد كه نسبت به ساحل فعلي در ارتقاع بالاتري قرار دارند ايجاد مي‌گردد. تعداد اين تراسها مي تواند نشانگر تعداد رخدادهاي لرزه‌اي باشد.
از آنجا كه عامل تغييرات آب و هوايي نيز مي‌توانند در ايجاد تراسهاي مرتفع دريايي مؤثر باشند در زمان بررسي اين تراسها بايد در شناسايي عامل ايجادكننده دقت فراوان نمود.
يكي از مهمترين مراحل انجام بررسي‌هاي لرزه‌‌شناسي، تعييين سن رخدادهاي زمينلرزه‌اي قديمي است، زيرا با داشتند سن‌هاي قابل اعتماد را مي‌توان ارزيابي بهتر و مطلوبتري از خطر زمينلرزه در يك ناحيه داشت. جهت تعيين سن لرزه‌هاي قديمي از روشهاي تعيين سن نسبي و تعيين سن مطلق استفاده مي‌شود.

گاز رادون

به نظر مي‌رسد كه سنگها قبل از گسيختگي اصلي كمي منبسط مي‌شوند. اين تورم ناشي از ايجاد درزه‌ها و شكستگي‌هاي بسيار ريز و فراوان در سنگ است. در نتيجه اين عمل سرعت امواج P در سنگ كم شده ولي قابليت رساناي الكتريكي و قابليت نفوذ آن بيشتر مي‌شود. بر اثر انبساط سنگ، گاز رادون محبوس در كانيهاي داراي اورانيوم آزاد مي‌شود. و به اين ترتيب مقدار آن در آب چشمه‌ها افزايش مي‌يابد.

 مغناطيس زمين

برخي از مؤلفين گزارشهايي در مورد تغييرات قابل اندازه‌گيري در ميدانهاي گراني ومغناطيسي زمين انتشار داده‌اند.

رسانايي الكتريكي

در مواردي تغييرات قابل اندازه گيري در رسانايي الكتريكي سنگها در قبل از وقوع زلزله اصلي تعداد آنها كم مي‌شود.

تنجش

جابه جايي هاي اوليه در امتداد گسلها و تغييرات و بالا آمدن سطح زمين از نشانه هاي ديگري است كه در مورد وقوع زمين لرزه هشدار مي دهد. دستگاههاي انحراف سنج قادرند اين گونه تغيير شكلها را به طور مداوم اندازه گيري كنند. با دانستن سرعت تنجش و مقاومت نهايي سنگ مي‌توان زمان گسيختگي را حدس زد.

تعداد زمين لرزه‌ها

تعداد رخداد زمين‌لرزه‌هاي كوچك به تدريج زياد شده و درست قبل از وقوع زلزله اصلي تعدادآنها كم مي‌شود.

واكنش حيوانات

در قبل از وقوع زمين لرزه برخي از حيوانات ، از جمله سگها و اسبها ، حالتي ملتهب و ناآرام از خود نشان مي‌دهند.